1- ANONİM HALK EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ
Kim tarafından söylendiği bilinmeyen edebiyat ürünleridir. Masallar halk hikâyeleri bilmeceler atasözleri hep anonimdir. Dilden dile dolaşarak süregelmiş ve halkın ortak malı olan şiirler ise mani türkü ve ninnidir.
a) MÂNİ Mâni halk şiirinde en küçük nazım biçimidir. Yedi heceli 4 dizeden oluşur. Birinci ikinci ve dördüncü dizeler uyaklı üçüncü dize serbesttir uyak düzeni : aaxa şeklindedir.
Mânilerin ilk iki dizesi uyağı doldurmak ya da temel düşünceye bir giriş yapmak için söylenir. Genlikle asıl söylenmek istenen düşünceyle anlam yönünden ilgisi pek yokmuş gibi görünse de konuya bağlı olarak yorumlanır. Üçüncü dizenin serbest olması mâni söyleyene kolaylık sağlar. Temel duygu ve düşünce son dizede ortaya çıkar.
Mânilerde başlıca konu aşk olmakla birlikte bunun dışında türlü konularda da yazılabilir. Mâniler kendilerine özgü bir ezgi ile bestelenerek okunur.
Dize sayısı dörtten artık olan mâniler de vardır. Bu türlü mânilerin genellikle birinci dizesinin hece sayısı yediden azdır. Mâniler birinci dizelerindeki hece sayısının eksik olması dize sayısı ve uyakların cinaslı olmasına göre ad alır.
Kesik Mâni: Birinci dizenin hece sayısı yediden az olan mânilerdir. Dizeleri cinaslı uyaklarla kurulur. Bundan dolayı cinaslı mâni de denir.
Birinci dizesi yedili hece olan kesik mânilere doldurmalı ya da ayaklı mâni de denir.
Artık Mâni: Dört dizeli genel tipte olan mâniye aynı uyakta başka dizeler eklenerek söylenen mâniye denir. Yedeki mâni de denir.
Deyiş (Karşılıklı Mâni): İki kişinin karşılıklı olarak söyledikleri mânilere deyiş adı verilir. Bunlar sorulu cevaplı biçimde düzenlenir.
b) TÜRKÜ
Türkü türlü ezgilerle söylenen bir anonim halk şiiri nazım biçimidir. Söyleyeni belli kişisel halk şiiri biçimleri arasına giren türküler de vardır.
Türkü bentleri yapı ve sözleri bakımından iki bölümden oluşur. Birinci bölüm türkünün asıl sözlerinin bulunduğu bölümdür ki bent adı verilir. İkinci bölüm ise her bendin sonunda yinelenen nakarattır. Bu bölüme bağlama ya da kavuştak denir. Bentler ve kavuştaklar kendi aralarında kafiyelenir. Türküler hece ölçüsünün her kalıbıyla söylenir. Genellikle yedili sekizli ve on birli hece ölçüsü kullanılır.
Türkülerin konuları çok değişiktir. Aşk duyguları günlük olaylardan etkilenmeler savaşlardaki kahramanlıklar en güzel ve coşkun olarak türkü biçimiyle anlatılabilmektedir.
Türküler ezgileri konuları ve yapıları bakımından sınıflanabilir. Ayrıca söylendikleri bölgelere göre de ad alırlar: Bingöl Urfa ağzı vs. Kimi tanınmış türküler de içindeki en etkili sözlerle anılır: Ayşem Zaynebim Fidayda Anadlı gibi.
c) NİNNİ
Ninni annenin çocuğunu kucağında salıncakta ya da beşikte uyutmak için kendine özgü bir besteyle söylediği basit sözlü türkülerdir.
Ninnilerde anne çocuğuna ilişkin isteklerini iyi dileklerini kendi sevin ve üzüntülerini yanık bir hava içinde anlatır.
d) AĞIT
Genç yaşta hastalık cinayet kaza gibi nedenlerle ölenler için yakılan türkülerdir. Bu türküler ölenin yakın akrabaları nişanlısı karısı ya da kendi ağzından söylenir. Sözleri ve besteleri acıklıdır.
